Manisa’da 2017 yılında görme engellilerin coğrafya derslerini daha iyi kavramaları için geliştirilen kabartmalı haritalar, sesli anlatımlı olarak güncelleştirilerek dünyada bir ilke imza atıldı. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Mühendislik Fakültesinin destekleriyle Şehit Fatih Kalu Kız Anadolu İmam Hatip Lisesi öğrencileri tarafından güncellenen kabartmalı haritalar, aynı zamanda üzerindeki sensörlere dokunulduğunda o bölge için bilgi veriyor.
Manisa’da ilk olarak 2017 yılında görme engellilerin coğrafya derslerini daha iyi kavrayabilmeleri amacıyla Coğrafya Öğretmeni Sözer Vurgun tarafından hayata geçirilen kabartmalı haritalar görme engelli öğrencilerin yeni umudu oldu. Şehit Fatih Kalu Kız Anadolu İmam Hatip Lisesi bünyesinde kurulan 'İyilik Atölgesi'nde geliştirilen kabartmalı haritalar şimdi de sesli olarak güncellendi. Dünyada bir ilk olma özelliği taşıyan haritalar üzerinde bulunan sensörlere dokunulduğu o bölge hakkında detaylı bilgi veriyor. Hazırlanan sesli ve kabartmalı haritalar ile görme engelli öğrenciler dünyayı hem dokunarak hem de dinleyerek keşfetme imkanı bulacak. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Mühendislik Fakültesi tarafından destekleriyle güncellenerek sesli anlatıma kavuşan haritalar 2020 yılı Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışmasında bölge ikincisi oldu. Öte yandan kabartma lejantları bulunan sesli anlatımlı haritalar kullanıldıkları ülkeye göre farklı dillerde de bilgi verebilecek şekilde hazırlandı.
Proje hakkında bilgi veren Şehit Fatih Kalu Kız Anadolu İmam Hatip Lisesi Coğrafya Öğretmeni Sözer Vurgun, “2017 yılında görme engelliler için dokunsal haritalar projesini ortaya çıkardıktan sonra bu alanda çalışmalara devam ettik. Dokunsal haritalar bugün ‘Dokunsal Materyaller’ projesine dönüştü. Bu projemiz ülkemizdeki görme engelliler okullarıyla beraber dünya genelinde Amerika, Japonya, Ruanda, Sudan, Burundi ve Kamerun’da da uygulanmaya başlandı. Biz bu çalışmaları yaparken farklı dokular üzerinden farklı bir lejant sistemi oluşturarak görme engelli bireyin haritalardan daha iyi bilgi almasını sağlıyorduk. Görme engellilerle ilgili festivallere katıldık. Üniversitelerden davetler aldık. Görme engelliler için yapılan projelerde ortak çalışma yürüttük. Görme engelli bireylerin bizlere en çok ilettiği konu şuydu; ‘Acaba biz haritalara dokunduğumuz zaman, dokunduğumuz yerdeki coğrafi özelliğe ait bilgiler bize gelebilir mi? Bu şekilde olduğu zaman biz kimseye bağımlı olmadan engelsiz bir şekilde bilgiye erişebileceğiz’ Bu da bizim için bir hedef oldu” diye konuştu.
Dünyada bir ilk başarıldı
Dokunsal haritaların sesli anlatımlı hale getirilmesiyle birlikte dünyada bir ilki gerçekleştirdiklerini belirten Vurgun, “Okulumuzda daha önceki yıllardan beri biz görme engelli bireyler için dokunsal haritalar üretiyorduk. Kodlama üzerine çalışan öğrencilerimizle beraber ‘Türkiye Kapsayıcılık Takımı’ ismini verdiğimiz bir takım kurduk. 5 öğrencimizle beraber çalışmalara başladık. Manisa Celal Bayar Üniversitesi de bize bu çalışmalarımızda destek oldu. Bu noktadan sonra yaklaşık 4 aylık bir sürecimiz başladı. Bu 4 aylık çalışmaların sonunda dünyada ilk kez görme engellilerin kullanabileceği ve görme engelli öğrencinin gören arkadaşıyla da birlikte kullanabileceği bir sistem ortaya koyduk” dedi.
Manisa’da başladı dünyaya yayılacak
Haritanın istenen dilde bilgi verebilecek şekilde hazırlandığını belirten Vurgun, “Görme engelli öğrenci haritaya değdiği yerdeki coğrafyaya ait olan fiziki ve beşeri özellikleri çok rahat bir şekilde dinleyebiliyor. O bilgileri rahatlıkla öğrenebiliyor. Biz bu projemizle TÜBİTAK yarışmasına katıldık ve orada bölge ikincisi olduk. Daha sonra da Tekno Fest yarışmasına başvurduk. Amacımız bu projenin önce ülkemize, sonra da dünyada yayılması. Bu çok rahat bir şekilde olabilecek çünkü şu an bizim haritalardaki sistemimizde haritamız Türkçe de konuşabiliyor, İngilizce de konuşabiliyor. Eğer istenirse Japonca ya da Fransızca da harita sizlere bilgileri verebilmekte” ifadelerini kullandı.
Projede yer alan okulun 11. sınıf öğrencisi Neslişah Arıca, görme engelliler için bir proje geliştirmekten dolayı mutlu olduğunu belirterek, “Bu projeye Sözer Hocamızın okulumuza gelmesiyle başladık. Geçen yıl burada bir atölye kurduk. Geçen sene de burada aynı şekilde ‘Dokunsal Haritalar’ yaptık. Yaptığımız haritaları bu sene daha da geliştirmeyi düşündük. Haritaların üstüne onları seslendirerek konuşan haritalar projesi ortaya çıktı. Böylece hem Tekno Fest’te hem de TÜBİTAK projesine başvurduk. TÜBİTAK’ta bir derece aldık. Tekno Fest’te de ön elemeyi geçtik. Bu çok güzel bir proje. Çünkü bizim gönderdiğimiz haritalardan yararlanan çocukları, öğrencileri görüyoruz. Onlar mutlu oldukça bizim de yaptığımız emeğin boşa çıkmadığını gördüğümüz için çok mutlu oluyoruz. Bu da bize güzel bir his veriyor” dedi.
Projenin kodlama alanında yer alan okulun 9. sınıf öğrencisi Büşra Taşkın, “Geçen yıllarda okulumuzda başlatılan ‘Dokunsal Haritalar’ projesiyle arduino kullanarak sesli hale getirdik. Bunun sonucunda da Ege Bölge ikinciliğini kazandık. Ardından da Teknofest’e katılarak ön elemeleri geçtik. Her şeyden önemlisi onlar için yararlı olduğumuzu düşündüğümüz için çok mutluyum. Göremeyen bir insanın onun için bir şeyler yapıldığını hissetmesi çok güzel bir duygu” diye konuştu.
“Dünyada birçok farklı dile kolaylıkla dönüştürülebilir”
İlk prototipin Türkçe olarak hazırlandığını ancak pek çok dile dönüştürülebileceğini belirten Manisa Celal Bayar Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölüm Başkanı ve Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sezai Taşkın, “Biz bu projede teknik olarak destek sağladık. Dolayısıyla bu projenin farklı dillerde başka ülkelerdeki görme engelli öğrenciler için yararlı olmasını sağlayacak teknik altyapının hazırlanması konusunda kendi birikimlerimizi proje ekibiyle paylaştık. Görme engelli birey ‘Dokunsal Harita’ üzerinde gezinirken, gezindiği harita üzerinde butonlara dokunuyor. Butonlar da lejant dediğimiz tanımlamaların altında gizli bir vaziyette. Butona dokunduğunda hangi kıta ve ya ülke üzerindeyse o bölgeyle ilgili bilgiyi sesli olarak görme engelli bireye aktarıyor. Şu anda biz ilk prototipi Türkçe olarak hazırlanması kısmında teknik desteği sağladık. Dünyada birçok farklı dile kolaylıkla dönüştürülebilir” diye konuştu.
Manisa Celal Bayar Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölüm Başkanı ve Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sezai Taşkın ve Araştırma Görevlisi Bilal Karaman tarafından teknik desteğin sağlandığı projede Türkiye Kapsayıcılık Takımı’nda ise Proje Danışmanı Sözer Vurgun’un ekibinde öğrencilerden Neslişah Arıca, Büşra Taşkın, Azra Yılmaz, Fadime Çalık, Hansa Füzün yer alıyor. Projenin ilerleyen safhalarında haritalar daha da ergonomik hale getirilerek öğrencilerin çantalarında taşınabilecek şekilde tasarlanması hedefleniyor.
